Niestety, coraz częściej zdarzają się kontrole ZUS w przypadku np. nowych umów o pracę (z kobietami w ciąży, lub które zaszły w ciążę krótko po podpisaniu umowy, osób z bardzo wysokimi zarobkami korzystającymi ze świadczeń itp.).
Bardzo często, ZUS zarzuca obu stronom – i pracownikowi i pracodawcy – pozorność umowy m.in. w celu skorzystania z ochrony ubezpieczeniowej oraz świadczeń.
Co do zasady nie jest to zakazane, ale z przyczyn oczywistych coraz częściej budzi obawy ZUS a to stanowi podstawę kontroli, które najczęściej kończą się uznaniem właśnie pozorności umowy i odmowy wypłaty świadczeń.
Sądy już niejednokrotnie wskazywały, że czasami okres wykonywania pracy jest krótki, ale zwrócić należy też uwagę, że jednym z podstawowych świadczeń, na których opiera się stosunek pracy, jest korzystanie z ochrony ubezpieczeniowej. Tym samym pobudki związane z podjęciem zatrudnienia nie mają znaczenia.
ZUS najczęściej po przeprowadzeniu postępowania dowodowego ocenia, że zamiarem i wolą stron nie było faktyczne świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozoru zatrudnienia, w celu skorzystania z ochrony ubezpieczeniowej oraz świadczeń i na tej podstawie ZUS uznaje, że pracownik nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu.
Niewątpliwie, z taką decyzją ZUS nie można się zgodzić – należy natychmiast w terminie określonym w decyzji – 30 dni – złożyć odwołanie
Ważne jest, aby dokładnie przygotowanie się do całej procedury odwoławczej oraz profesjonalne sporządzenie odwołania.
W odwołaniu od decyzji ZUS konieczne jest wskazanie wszystkich naszych argumentów i ewentualnie nowych dowodów (np. nowych dokumentów, maili, korespondencji, świadków, nowych okoliczności itp.).
Należy dokładnie przeanalizować całe postępowanie prowadzone przez ZUS. Dość często zdarzają się błędy proceduralne po stronie ZUS – dlatego tak ważna jest profesjonalna analiza całego postępowania i decyzji ZUS. Już często same błędy proceduralne ZUS są podstawą pozytywnej decyzji sądu.
Równie często zdarza się sytuacja, gdy ZUS nie mając żadnych dowodów, jedynie w oparciu o swoje przypuszczenia, wydaje decyzje odmowne.
Analizując decyzję ZUS należy przeanalizować również dowodu jakie uznał a jakich nie uznał ZUS.
Tylko i wyłącznie pełna analiza całego postępowania ZUS oraz treści decyzji ZUS gwarantuje skuteczne odwołanie się od zapadłej decyzji i finalnie otrzymanie zaległych świadczeń.
W jednym z ostatnich orzeczeń Sąd Okręgowy w Sieradzu (z 1 marca 2023 r., sygn. akt IV U 567/22) wskazał, że jednym ze skutków stosunku pracy jest uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Oczywiście zarówno pracownik jak i pracodawca mogą się kierować wyłącznie takim celem, ponieważ nie jest on sprzeczny z ustawą i nie można im czynić z tego zarzutu.
Natomiast sam zarzut ZUS, że umowa zmierza do obejścia ustawy wymaga poczynienia konkretnych dowodów i rzetelnego postępowania i logicznych wniosków po stronie ZUS.
W ww. orzeczeniu – sąd wskazał, że jedynie formalne zawarcie umowy o pracę nie przesądza o faktycznym istnieniu stosunku pracy, a tym samym powstaniu obowiązku ubezpieczeń. Niezbędne jest bowiem rzeczywiste wykonywanie pracy w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy, o których stanowi art. 22 Kodeksu pracy.
Faktyczne wykonywanie umowy można wykazać np. poprzez świadków, dokumenty, maile, kontakty handlowe. Ważne jest również wykazanie proporcji pomiędzy wysokością wynagrodzenia a zakresem obowiązków.
S ww. orzeczeniu, Sąd podkreśli, że fakt bycia w ciąży w dacie zatrudnienia, nie może przesądzać o pozorności umowy. Szczególnie, że w dacie jej zawierania, nie było przeciwwskazań lekarskich do wykonywania pracy. W tym konkretnym przypadku – pracownica dowiedziała się o ciąży później i pomimo tego chciał kontynuować zatrudnienie. Niemniej z uwagi na możliwe ryzyko, otrzymała od lekarza zalecenie powstrzymania się od jakiegokolwiek wysiłku i pracy.
Jednakże, co istotne – a pogląd taki został ugruntowany w orzecznictwie i w doktrynie – samo korzystanie ze świadczeń nie może być zarzutem. Sąd przyznał, że okres wykonywania pracy był krótki, ale zwrócił też uwagę, że jednym z podstawowych świadczeń, na których opiera się stosunek pracy jest korzystanie z ochrony ubezpieczeniowej. Tym samym pracownik czynił użytek z przysługującego pracownikowi prawa, a cel i pobudki przyświecające w podjęciu zatrudnienia nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.