Co do zasady sytuacja ekonomiczna przedsiębiorcy warunkuje dopuszczalność udzielenia mu pomocy a przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji są wykluczone z możliwości uzyskania pomocy publicznej – m.in. regionalnej pomocy inwestycyjnej, czy pomocy na działalność badawczo–rozwojową (np. dotacje ze środków UE).
Ustalenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa możliwe jest na m.in. na podstawie:
- dokumentów finansowych (bilans, rachunek zysków i strat)
- jeśli brak dokumentów finansowych – wiarygodnych danych finansowych np. wyciągu z systemu księgowego (reliable financial data e.g. extract from accounting system)
- moment – dokumentów finansowych za ostatni zamknięty okres księgowy (for the latest closed accounting period) a Komisja może, gdy to konieczne, oprzeć się także na ostatnich zatwierdzonych i zaudytowanych dokumentach finansowych
Zgodnie z art. 3 ust. 3 lit. d) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 z 17 grudnia 2013 r. w związku z art. 1 ust. 3 rozporządzenia nr 1299/2013 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego nie wspiera przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji w rozumieniu unijnych przepisów dotyczących pomocy państwa.
Przy dotacjach współfinansowanych z EFRR w latach 2014-2020 beneficjenci zobowiązani do zadeklarowania w formularzu wniosku, że nie są przedsiębiorstwem znajdującym się w trudnej sytuacji i że zapoznali się z niniejszą informacją.
Unijne przepisy dotyczące pomocy państwa zawierają definicje przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji.
Definicje można odnaleźć m.in. w:
- rozporządzeniu Komisji (UE) nr. 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. (rozporządzenie uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym tzw. wyłączenia grupowe, Dziennik Urzędowy UE L 187 z 26 czerwca 2014, S. 1) (tzw. GBER)
- wytycznych dotyczących pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji (Dziennik Urzędowy UE C 249 z 31 lipca 2014, S. 1).
Zgodnie z art. 2 pkt 18 (rozp.) „przedsiębiorstwo znajdujące się w trudnej sytuacji” oznacza przedsiębiorstwo, wobec którego zachodzi co najmniej jedna z poniższych okoliczności:
- w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (innej niż MŚP, które istnieje od mniej niż trzech lat lub, do celów kwalifikowalności pomocy na finansowanie ryzyka, MŚP w okresie siedmiu lat od daty pierwszej sprzedaży komercyjnej, które kwalifikuje się do inwestycji w zakresie finansowania ryzyka w następstwie przeprowadzenia procedury due diligence przez wybranego pośrednika finansowego), w przypadku gdy ponad połowa jej subskrybowanego kapitału zakładowego została utracona w efekcie zakumulowanych strat. Taka sytuacja ma miejsce, gdy w wyniku odliczenia od rezerw (i wszystkich innych elementów uznawanych za część środków własnych przedsiębiorstwa) zakumulowanych strat powstaje ujemna skumulowana kwota, która przekracza połowę subskrybowanego kapitału zakładowego. Do celów niniejszego przepisu „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” odnosi się w szczególności do rodzajów jednostek podanych w załączniku I do dyrektywy 2013/34/UE (1), a „kapitał zakładowy” obejmuje, w stosownych przypadkach, wszelkie premie emisyjne;
- w przypadku spółki, w której co najmniej niektórzy członkowie ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za jej zadłużenie (innej niż MŚP, które istnieje od mniej niż trzech lat lub, do celów kwalifikowalności pomocy na finansowanie ryzyka, MŚP w okresie siedmiu lat od daty pierwszej sprzedaży komercyjnej, które kwalifikuje się do inwestycji w zakresie finansowania ryzyka w następstwie przeprowadzenia procedury due diligence przez wybranego pośrednika finansowego), w przypadku gdy ponad połowa jej kapitału wykazanego w sprawozdaniach finansowych tej spółki została utracona w efekcie zakumulowanych strat. Do celów niniejszego przepisu „spółka, w której co najmniej niektórzy członkowie ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za jej zadłużenie” odnosi się w szczególności do rodzajów jednostek wymienionych w załączniku II do dyrektywy 2013/34/UE;
- w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo podlega zbiorowemu postępowaniu w związku z niewypłacalnością lub spełnia kryteria na mocy obowiązującego prawa krajowego, by zostać objętym zbiorowym postępowaniem w związku z niewypłacalnością na wniosek jej wierzycieli;
- w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo otrzymało pomoc na ratowanie i nie spłaciło do tej pory pożyczki ani nie zakończyło umowy o gwarancję lub otrzymało pomoc na restrukturyzację i nadal podlega planowi restrukturyzacyjnemu;
- w przypadku przedsiębiorstwa, które nie jest MŚP, jeśli w ciągu ostatnich dwóch lat:
-
- – księgowy stosunek kapitału obcego do kapitału własnego tego przedsiębiorstwa przekracza 7,5; oraz
- – wskaźnik relacji pokrycia odsetek do EBITDA tego przedsiębiorstwa wynosi poniżej 1,0.
Wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji
Zgodnie z pkt 20 Wytycznych przedsiębiorstwa znajdują się w trudnej sytuacji, jeżeli bez interwencji państwa prawie na pewno będzie skazane na zaprzestanie działalności w perspektywie krótko- lub średnioterminowej. Zgodnie z wytycznymi przedsiębiorstwo uznaje się zatem za znajdujące się w trudnej sytuacji, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z następujących okoliczności:
- w przypadku spółki charakteryzującej się ograniczoną odpowiedzialnością wspólników: więcej niż połowę subskrybowanego kapitału podstawowego utracono wskutek poniesionych strat. Ma to miejsce w przypadku, gdy odliczenie poniesionych strat z kapitałów rezerwowych (i z wszystkich innych elementów ogólnie uznawanych za część funduszy własnych spółki) prowadzi do ujemnego wyniku przekraczającego połowę subskrybowanego kapitału podstawowego;
- w przypadku spółki, w której przynajmniej niektórzy wspólnicy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za długi spółki: więcej niż̇ połowę kapitału spółki według dokumentów księgowych utracono wskutek poniesionych strat;
- przedsiębiorstwo jest przedmiotem zbiorowego postępowania upadłościowego lub zgodnie z prawem krajowym spełnia kryteria objęcia zbiorowym postępowaniem upadłościowym na wniosek wierzycieli;
- w przypadku przedsiębiorstwa, które nie jest MŚP, jeśli w ciągu ostatnich dwóch lat
- stosunek księgowej wartości kapitału obcego do księgowej wartości kapitału przedsiębiorstwa był większy niż 7,5 oraz
- wskaźnik pokrycia odsetek do EBITDA tego przedsiębiorstwa wynosił poniżej 1,0.
Warto dodać, iż 2 lipca 2020 r. Komisja Europejska ogłosiła zmiany w przepisach dotyczących pomocy publicznej oraz wydłużyła czas ich obowiązywania. Działania te mają na celu dostosowanie regulacji do obecnej sytuacji związanej z pandemią COVID-19.
Nawet bez „pandemii” wiele przedsiębiorstw niewątpliwie spełniało przesłanki „przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji zgodnie z GBER” lub było niejako na granicy spełniania tych kryteriów.
Dlatego też, Komisja Europejska podjęła decyzję o wprowadzeniu pewnych zmian w istniejących przepisach, aby umożliwić przedsiębiorstwom, które napotkały trudności finansowe m.in. w wyniku wybuchu pandemii COVID-19 i które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie byłyby w stanie otrzymać niektórych rodzajów pomocy, kwalifikowanie się w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 30 czerwca 2021 r. do otrzymania pomocy na podstawie GBER i innych regulacji – m.in. Wytycznych w sprawie regionalnej pomocy państwa na lata 2014–2020, Ram pomocy państwa na badania i rozwój oraz innowacje, Wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i energię.
Wprowadzone zmiany dot. min. miejsc pracy tj. utrata miejsc pracy w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 30 czerwca 2021 r. w związku z pandemią nie będzie uważana za relokację i naruszenie zobowiązań podjętych do końca 2019 r.
Co więcej, Komisja Europejska przedłużyła obowiązywanie części zasad pomocy państwa, które wygasłyby z końcem 2020 r. i tak:
– do 31 grudnia 2021 r:
- Mapa pomocy regionalnej.
- Wytyczne w sprawie regionalnej pomocy państwa na lata 2014–2020.
- Wytyczne w sprawie pomocy państwa na wspieranie inwestycji w zakresie finansowania ryzyka.
- Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i energię.
- Komunikat w sprawie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (IPCEI).
- Komunikat w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do krótkoterminowego ubezpieczenia kredytów eksportowych (STEC).
– do 31 grudnia 2023 r.:
- Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.
- Rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis – Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji.
W konsekwencji powyższego, pomoc publiczna będzie mogła być udzielana na dotychczasowych zasadach (z zastrzeżeniem ewentualnego dostosowania programów pomocowych).